GODZINY PRACY PSYCHOLOGA I PEDAGOGÓW SZKOLNYCH
W I SEMESTRZE 2023/2024

 

   Depresja to choroba charakteryzująca się występowaniem zaburzeń nastroju, np.: utrzymujący się smutek, przygnębienie, apatia, utrata zainteresowania, nadmierna drażliwość, wybuchy gniewu czy utrata zdolności odczuwania przyjemności, które utrzymują się przez dłuższy czas i utrudniają lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Warto podkreślić, że smutek odczuwany z powodu niepowodzenia, straty czy żałoby nie jest depresją o ile nie jest trwały, a osoba jest w stanie odczuwać przyjemność i podejmować dotychczasowe aktywności.

   Depresja jest chorobą taką samą jak nadciśnienie czy cukrzyca i nie można jej bagatelizować, gdyż jest chorobą ciężką i przewlekłą. W jej leczeniu wykorzystuje się zarówno psychoterapię, jak i farmakoterapię. Nowoczesne leki antydepresyjne są skutecznie i przy tym bezpieczne. W leczeniu ważne jest również wsparcie i zrozumienie najbliższych.

 

Telefony pomocowe:

Telefon Zaufania Fundacji Twarze Depresji (22) 290 44 42

ITAKA – Antydepresyjny Telefon Zaufania (22) 484 88 01

ITAKA – Telefon Zaufania Młodych (22) 484 88 04

Całodobowa Linia Wsparcia 800 70 2222

Antydepresyjny Telefon Forum Przeciwko Depresji (22) 594 91 00

Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę - Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży 116 111

Dziecięcy Telefon Zaufania Rzecznika Praw Dziecka 800 12 12 12

                     

 

Janusz Korczak – obrońca praw dzieci

Janusz Korczak był prekursorem walki o prawa dziecka.

 Domagał się uznania dziecka za pełnowartościowego człowieka od chwili narodzin i na każdym etapie swego istnienia.

„ Nie ma dzieci – są ludzie” - to credo pedagogiczne Henryka Goldszmita, znanego pod pseudonimem Janusza Korczaka, który był z zawodu lekarzem, wychowawcą z powołania, autorem wielu książek dla dzieci i dorosłych. Powołanie pedagogiczne ogarnęło całe jego życie, całą jego osobowość. Nie założył własnego domu, ponieważ jak wyznał – „za syna wybrałem ideę służenia dziecku i jego sprawie”. Decyzji tej był wierny do tragicznej śmierci z wychowankami w hitlerowskim obozie zagłady w 1942 roku.

Spośród wielu praw, o których pisał  i o które walczył, jako najważniejsze należy wymienić:

1.      Prawo do szacunku - Jest to prawo najbardziej lekceważone we współczesnym świecie. Dzieci trzeba nie tylko kochać, ale też dobrze traktować, a to oznacza indywidualne podejście do każdego wychowanka. Wielu starań powinno dołożyć społeczeństwo, by uczeń miał prawo do poszanowania godności własnej               w sprawach osobistych, rodzinnych i koleżeńskich.

2.      Prawo do niewiedzy - Dla kilkuletniego dziecka nie wszystko jest proste i jasne jak nam się wydaje. Otaczający świat jest dla niego nieznany. Dorośli powinni mieć wiele wyrozumiałości i cierpliwości wobec niekończących się pytań dziecka. 

3.      Prawo do niepowodzeń i łez - Nie wolno oskarżać dziecka za niepowodzenia, lecz należy cierpliwie czekać, aż dziecko wydorośleje, nabierze życiowego doświadczenia. Zamiast karania współczesna psychologia proponuje – ” pokaż dziecku jak można naprawić zło”.

4.      Prawo do upadków - Obcując na co dzień z dziećmi nie powinno nas dziwić, że dzieci upadają czy grzeszą. Wychowawca uznając prawo do upadku, akceptując błędy podopiecznych musi pamiętać, że jego obowiązkiem jest obserwowanie zachowania, wyjaśnianie przyczyn nieprawidłowości i odchyleń w rozwoju oraz podejmowanie działań kompensacyjnych wobec dzieci, które tego potrzebują.

5.      Prawo do własności  - Poszanowanie tego prawa jest konieczne zarówno ze strony nauczycieli jak             i rodziców. Uczymy dzieci, że maja prawo do własności, ale również powinny je respektować wobec innych.

6.      Prawo do tajemnicy - Dzieci, nawet te najmłodsze, mają swoje tajemnice osobiste, rodzinne czy koleżeńskie. Dorośli powinni je szanować. Nauczyciel szanujący tajemnicę dziecka, uczy swoja postawą,              że są sprawy, o których nie mówi się wszystkim.

7.      Prawo do radości - J. Korczak w swoim pamiętniku pisał – „dziecku potrzebna jest jasność szczęścia i ciepło miłości…. Niech dzieci się śmieją, niech będą wesołe.” Dziecko powinno wychowywać się w miłej i serdecznej atmosferze, pełnej uśmiechu i radości.

8.      Prawo do wypowiadania swoich myśli i uczuć - Łamanie tego prawa jest krzywdą wyrządzoną dziecku, którą trudno w życiu naprawić. Należy dać dziecku prawo do wyrażania własnych poglądów                  i uczuć, przyjmując je stosownie do wieku i dojrzałości dziecka. Dzieci potrzebują tego, by ich uczucia były akceptowane i doceniane.

9.      Prawo do dnia dzisiejszego - Dziecko żyje teraźniejszością, bieżącą chwilą i to liczy się najbardziej. Wszystko co było w przeszłości czy dopiero ma nadejść, nie jest dla niego tak ważne. „Dla jutra lekceważy się to, co je dziś cieszy, smuci, dziwi gniewa, zajmuje. Dla jutra, którego nie rozumie (…) kradnie się lata życia” – to słowa J. Korczaka.

Korczakowskie prawa dziecka są aktualne do dziś. Jego myśli, idee, jego cele ocalały i większość z nich zrealizowano w Konwencji Praw Dziecka.

PROŚBA DZIECKA

1. Nie psuj mnie. Dobrze wiem, ze nie powinienem mieć tego wszystkiego, czego się domagam. To tylko próba sił z mojej strony.
2. Nie bój się stanowczości. Właśnie tego potrzebuję – poczucia bezpieczeństwa.
3. Nie bagatelizuj moich złych nawyków. Tylko ty możesz pomóc mi zwalczyć zło, póki jest to jeszcze              w ogóle możliwe.
4. Nie rób ze mnie większego dziecka, niż jestem. To sprawia, że przyjmuję postawę głupio dorosłą.
5. Nie zwracaj mi uwagi przy innych ludziach, jeśli nie jest to absolutnie konieczne. O wiele bardziej przejmuję się tym, co mówisz, jeśli rozmawiamy w cztery oczy.
6. Nie chroń mnie przed konsekwencjami. Czasami dobrze jest nauczyć się rzeczy bolesnych                                    i nieprzyjemnych.
7. Nie wmawiaj mi, że błędy, które popełniam, są grzechem. To zagraża mojemu poczuciu wartości.
8. Nie przejmuj się za bardzo, gdy mówię, że cię nienawidzę. To nie ty jesteś moim wrogiem, lecz twoja miażdżąca przewaga!
9. Nie zwracaj zbytniej uwagi na moje drobne dolegliwości. Czasami wykorzystuję je, by przyciągnąć twoją uwagę,
10. Nie zrzędź. W przeciwnym razie muszę się przed tobą bronić i robię się głuchy.
11. Nie dawaj mi obietnic bez pokrycia. Czuję się przeraźliwie tłamszony, kiedy nic z tego wszystkiego nie wychodzi.
12. Nie zapominaj, że jeszcze trudno mi jest precyzyjnie wyrazić myśli. To dlatego nie zawsze się rozumiemy.
13. Nie sprawdzaj z uporem maniaka mojej uczciwości. Zbyt łatwo strach zmusza mnie do kłamstwa.
14. Nie bądź niekonsekwentny. To mnie ogłupia i wtedy tracę całą moją wiarę w ciebie.
15. Nie odtrącaj mnie, gdy dręczę cię pytaniami. Może się wkrótce okazać, że zamiast prosić cię o wyjaśnienia, poszukam ich gdzie indziej.
16. Nie wmawiaj mi, że moje lęki są głupie. One po prostu są.
17. Nie zapominaj, że uwielbiam wszelkiego rodzaju eksperymenty. To po prostu mój sposób na życie, więc przymknij na to oczy.
18. Nie rób z siebie nieskazitelnego ideału. Prawda na twój temat byłaby w przyszłości nie do zniesienia.
19. Nie wyobrażaj sobie, iż przepraszając mnie stracisz autorytet. Za uczciwą grę umiem podziękować miłością o jakiej nawet ci się nie śniło.
20. Nie bądź ślepy i przyznaj, że ja też rosnę. Wiem, jak trudno dotrzymać mi kroku w tym galopie, ale zrób, co możesz, żeby nam się to udało.
21. Nie bój się miłości. Nigdy.

Janusz Korczak

 

Odporność psychiczna rozwija się  w wyniku doświadczania  w życiu różnych trudności. Tworzy się m.in. wtedy, gdy konfrontujemy się z ryzykiem i podejmujemy różne działania, co pozwala nam zdobywać odporność. Czynniki rozwijające i utrzymujące odporność to:

•        zdolność do realistycznego planowania działań i podejmowania niezbędnych kroków zmierzających do ich wykonania

•        pozytywna samoocena i pewność siebie, świadomość swoich mocnych stron  i umiejętności

•        umiejętność komunikowania się i rozwiązywania problemów

•        umiejętność zarządzania silnymi impulsami i uczuciami – kontrola emocjonalna

Jednym z elementów łączących dzieci i młodzież silną psychicznie, jest doświadczanie przeciwności życiowych, przerastających je trudności czy chronicznego stresu, z którymi potrafią sobie skutecznie poradzić. Jeżeli dzieci i młodzież nie są w stanie przezwyciężyć tych trudności, to zazwyczaj uznaje się je za mało odporne psychicznie.

Właściwości człowieka powiązane z odpornością psychiczną to m.in.:

•        wysoka sprawność procesów poznawczych

•        autonomia

•        społeczne kompetencje

•        wewnętrzne poczucie kontroli

Indywidualne czynniki ochronne mają znaczący wpływ na kształtowanie się odporności dzieci i młodzieży. Należą do nich wysoki poziom inteligencji i dobra sprawność procesów poznawczych oraz pozytywny temperament. Wysoki poziom sprawności intelektualnej dzieci przeżywających trudności życiowe pozwala im lepiej zrozumieć, co się wydarzyło, rozróżnić to, co pozostaje pod ich kontrolą, a na co nie mają wpływu, wybrać efektywny sposób radzenia sobie oraz skierować się ku bardziej  wspierającemu otoczeniu. Pozytywne przystosowanie do społeczności klasowej zmniejsza ryzyko zachowań antyspołecznych i przestępczych. Indywidualnym czynnikiem ochronnym jest również pozytywny temperament. Temperament jest pewnego rodzaju dyspozycją, trwałą właściwością i jednocześnie jednym z mechanizmów regulujących zachowanie. Korzystne cechy temperamentu, które przyczyniają się do zwiększenia odporności psychicznej jednostki, to pozytywny, umiarkowany nastrój, dobra kontrola i hamowanie, sumienność, umiejętności adaptacyjne. Odporne psychicznie dzieci charakteryzują się przyjaznym nastawieniem do innych, odpowiadaniem na potrzeby innych, wrażliwością, pozytywnym poczuciem własnej wartości. Chłopcy odporni psychicznie lepiej radzą sobie z wyrażaniem emocji, są bardziej wylewni             i towarzyscy niż ich koledzy o niskiej odporności psychicznej. Dziewczynki odporne psychicznie są natomiast lepiej zorganizowane, śmielsze oraz zainteresowane poznawaniem otaczającego je świata.  Dzieci odporne psychicznie przejawiają wysoką motywację poznawczą, a w sytuacjach wymagających zrozumienia kierują się zasadami prawości. Z wiekiem u odpornych psychicznie dzieci w dalszym ciągu utrzymuje się ich autonomia, towarzyskość. Przejawiają różne zainteresowania, niekoniecznie związane z płcią. Dzieci te uczą się poprzez zadawanie pytań, poszukiwanie sugestii, obserwację i naśladowanie. Bardzo ważną rolę w budowaniu odporności dzieci i młodzieży na sytuacje trudne odgrywają rodzina i szkoła. Zdrowa atmosfera domu rodzinnego, w którym otrzymuje się wsparcie a także buduje pozytywne relacje  z bliskimi, decydująco wpływają na zyskiwanie przez młodego człowieka naturalnej odporności na stres.

Dla nauczycieli i wychowawców wiedza na temat zjawiska odporności psychicznej jest niezwykle ważna. Pomaga im uzyskać dobry wgląd i szersze spojrzenie na możliwość zmiany środowiska tych uczniów, którzy doświadczają stresu życiowego. Zadaniem nauczycieli i wychowawców staje się budowanie takiej atmosfery w szkole, która będzie sprzyjała dzieciom i młodzieży. Szkoła powinna stworzyć troskliwe i oparte na osobistych relacjach środowisko. Fundamentem tych relacji są nauczyciele, którzy wspierają uczniów. W efekcie tych oddziaływań uczeń  z grupy ryzyka powinien lepiej sobie radzić z  odraczaniem gratyfikacji, kontrolować impulsy, mieć wpływ na nastrój, być wytrwałym w dążeniu do celu, mieć tendencję do pozytywnego wyjaśnienia zdarzeń. Ważnym zadaniem nauczyciela w tym obszarze jest niebranie zachowań ucznia osobiście przeciwko sobie, lecz uznanie, że danym momencie uczeń zachowuje się najlepiej jak potrafi. Strategie z których mogą korzystać szkoły by wspierać uczniów

•     budowanie bezpiecznej atmosfery w szkole poprzez zapewnianie uczniom kontaktu z osobami wspomagającym i i wspierającymi – pedagog, szkolny, pedagog specjalny, psycholog

•        dostosowanie oczekiwań do możliwości uczniów

•        rozwój uczniów poprzez budowanie kompetencji społecznych oraz umiejętności krytycznego myślenia

•        kreowanie nowych sytuacji uczenia się przez bazowanie na wcześniejszych doświadczeniach uczniów oraz diagnozie ich potrzeb

•        umożliwienie uczniom rozwoju ich talentów i umiejętności dzięki zapewnieniu im odpowiedniej oferty zajęć

•        podejmowanie systematycznych działań interwencyjnych w stosunku do wszystkich uczniów

Zapraszam do obejrzenia

https://www.youtube.com/watch?v=rxCb_5UKqOM

      youtube.com/watch?v=YmX20QCtBvw

 

 

D. Zając „Odporność psychiczna dzieci i młodzieży”, Głos Pedagogiczny nr 98

                                                                                                                               Opracował: pedagog szkolny Monika Matysiak